Izložba slika Danila Vuksanovića

Muzej Srpske pravoslavne eparhije budimske, 28. jun – 30. avgust 2015, Sentandreja (Mađarska)

Pored svoje osnovne delatnosti koja proizlazi iz strukture muzejskih fondova i zbirki sa eksponatima najvećim delom iz XVIII i XIX veka, Muzej Srpske pravoslavne eparhije budimske u Sentandreji u proteklim godinama priredio je nekoliko izložbi i savremene umetnosti, pre svega slikarstva i grafike. Pored potrebe da se muzejskoj publici u Mađarskoj prezentuju i određena dostignuća savremenog srpskog likovnog stvaralaštva, važan motiv u organizovanju tih izložbi u Sentandreji bilaje i potreba da se srpsko umetničko nasleđe koje je u minulim vekovima nastalo na području Mađarske i kroz savremeno stvaralaštvo aktualizuje i na taj način približi publici. Naime, ponovno iščitavanje i tumačenje istorijskog nasleđa kroz savremenu umetničku delatnost pruža razgranate i strukturalno drugačije mogućnosti u odnosu na klasične muzejske prezentacije u kojim postavkama se u centru nalaze originalni eksponati i napor da se složena značenja iz prošlosti protumače današnjem čoveku.

Izložba Danila Vuksanovića koja je priređena u Sentandreji pod naslovom "Plavi krug (s)likovna obnova" posvećena je srpskom kulturnom nasleđu u Mađarskoj. Na platnima koja su rađena u kombinovanoj tehnici i na izduženim trakama od papira susrećemo motive ćirilskih slova i detalje iz srpskih rukopisnih knjiga, dok su ti osnovni motivi često dopunjeni i prilepljenim aplikacijama, zapravo kolažima određenih reprodukcija iz srpske spomeničke baštine u Mađarskoj. Unošenjem u kompoziciju čak i reprodukcija muzejskih eksponata i drugih motiva, kao što su rukopisne zastavice, pečati i epitafi, otvaraju se novi komunikacioni kanali i dolazi do jasne interakcije sa određenim segmentom nasleđa, a istovremeno, snagom likovnog postupka u celini rađa se i određena tenzija i ekspresivnost u likovnom izrazu.

U toj seriji kolaža sa ćirilskim slovima na izložbi Danila Vuksanovića suočavamo se i sa amblematskom slikom Seobe Srba od Paje Jovanovića. Predstavu, koja je u novijoj srpskoj umetnosti dobila kultno mesto, zapravo lako prepoznajemo zahvajujući jasnim slovnim i drugim znakovima, ali istovremeno, uočeni elementi i saznanja vode nas i do snažno izazvane potrebe za ponovnim slaganjem formalnih i suštinskih elemenata. Od formalnih, odnosno kompozicionih rešenja pada u oči i podvojenost platna koja automatski izaziva tenziju i podstiče razna pitanja. Konstantno se povlači i prepliće se neka dihotomija pre svega u dinamičnom i snažnom sučeljavanju sadašnjosti i raznih vremenskih i tematskih nivoa.

Pored mnoštva "skrivenih" znakova iz prošlosti u svojoj sentandrejskoj seriji Danilo Vuksanović posebno je izdvojio simbol kotve, zapravo amblema Srpskog privilegovanog trgovačkog udruženja u Sentandreji koje je tokom XVIII veka imalo izuzetne zasluge u podizanju barokne Sentandreje. Izdvajanje i slikanje nekadašnjeg amblema trgovačkog udruženja od posebnog je značaja u ovoj seriji. Naime, razumevanjem i iščitavanjem značenja ovog amblema u kontekstu značaja Sentandrejskog trgovačkog udruženja kao i razumevanjem simbolike koja zapravo polazi od osnovnog hrišćanskog i u baroknom dobu široko prihvaćenog simbola nade i postojanosti, razumemo i stvaralački postupak Danila Vuksanovića koji u sučeljavanju prošlosti i sadašnjosti podrazumeva i izuzetnu obaveštenost.

U slučaju platna sa urbanim motivima Sentandreje kao što su, raskošni južni portal Saborne crkve,jedan barokni epitaf u porti Saborne crkve i Blagoveštenska crkva na glavnom trgu, Danilo Vuksanović posebno obrađuje i prevagu daje jednoj dominantnoj temi. Ove predstave konceptualno odstupaju od platna sa ćirilskim slovima i sa elementima kolaža, a svoj snažan i zapravo ekspresivni izraz postižu kroz izuzetno razumevanje materije i forme samog predočenog originala, u ovom slučaju arhitekture i dekorativne plastike.

Danilo Vuksanović u svojoj sentandrejskoj seriji "Plavi krug" slika i dva portreta, lik patrijarha Arsenija III Čarnojevića, predvodnika Velike seobe Srba, i portret velikog baroknog propovednika i iluminatora Gavrila Stefanovića Venclovića. Kao predložak za portret patrijarha Arsenija III Čarnojevića poslužila je poznata i često publikovana predstava koja je naslikana u sklopu jedne ikone Hrista Arhijereja, sada na stalnoj postavci Muzeja Eparhije budimske u Sentandreji. Na tom patrijarhovom portretu koji je naslikan u prvim godinama XVIII veka, prevagu uzimaju svetiteljski idealizovane crte umesto isticanja individualnih osobina, što je izazvalo značajnu pažnju i u naučnim osvrtima. Danilo Vuksanović je preneo patrijarhov lik ne narušavajući tu osetljivu ravnotežu i odnos između individualnog i idealnog, ali je ipak portret naslikao u poprsju kako izranja ispred plave pozadine sa tek nagoveštenim tekstom, odnosno naznačenim ćirilskim slovima.

Vuksanovićev portret Gavrila Stefanovića Venclovića polazi od Venclovićeve iluminacije u rukopisnoj knjizi "Beseda" iz prve polovine XVIII veka. Milorad Pavić je u svojim istraživanjima srpske književnosti XVIII veka navedenu iluminaciju razumeo i protumačio kao Venclovićev mogući idealizovani autoportret. Danilo Vuksanović zna za Pavićevu pretpostavku ali i za Pavićevo književno prizivanje Gavrila Stefanovića Venclovića i za njegov poetski opis kako je sanjao Venclovića u liku nepoznatog čoveka. Pored prvog pitanja koje se nameće, da li je doista u "Besedama" autoportret najznačajnijeg srpskog baroknog propovednika, Pavićeva naučna hipoteza i njegov san indiciraju i mnoštvo drugih, pa i složenijih pitanja iz domena svestrane samorefleksije, vremenske i misaone, a koja pitanja kroz "(s)likovnu obnovu" otvara upravo Danilo Vuksanović.

Kosta Vuković